Bir e-ticaret sitesinin kullanılabilirlik testini yaparken, kullanıcılardan üye formunu doldurarak sisteme üye olmalarını istedik. Formu dolduran bir kullanıcıdan; zaman zaman bizim de üzerinde düşündüğümüz, fakat derinlemesine incelemediğimiz bir soru geldi:
“Neden cinsiyetimi soruyor?”
Üye formlarındaki cinsiyet sorgusu çoğu zaman hiç düşünmeden işaretlediğimiz, özel ve neden sorulduğuna dair pek fikrimizin olmadığı sorulardır. Genellikle markalar tarafından demografik bilgi toplamak veya pazarlama gerekçeleriyle cinsiyet bilgisi alınıyor olsa da, çoğu zaman ve çoğu platformda bu bilginin kullanıcının kendisine hiçbir faydası olmamaktadır. Bu durumda; kullanıcıyla bu derece ilgisiz bir bilginin, internet üzerinden ayakkabı satın alırken bir zorunluluk hâline getirilmesinin, sistemin yeterince kullanıcı dostu olmadığının bir göstergesi olduğu yorumunu yapabiliriz.
UX Perspektifinden Cinsiyet Bilgilerinin Alınması
Kullanıcı Deneyimi uzmanları gerçekten ihtiyaç duyulmadıkça cinsiyet bilgisinin sorulmaması gerektiğiyle ilgili benzer görüşler sunmaktadırlar. Bunun nedenlerine kullanıcı deneyimi açısından bir bakalım:
1. Form hazırlarken herhangi bir soruyu neden sorduğumuzu düşünmeliyiz.
Eğer kullanıcıya veya satış işlemlerinin gerçekleştirilmesine doğrudan bir katkısı olmayacaksa, form alanında bulunan fazladan her zorunlu alanın kullanıcıyı sisteme üye olmaktan kaçırdığını unutmayalım.
2. Form üzerindeki bir sorunun yeterli sayıda cevap opsiyonuna sahip olduğundan emin olmalıyız.
Cinsiyet kavramı / algısı kadın ve erkek olarak ikiye ayrılamayacak derecede geniş bir kavram. Dünya üzerindeki farklı yaşam biçimleri de düşünüldüğünde tanımlı yüzlerce cinsiyet bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu sebeple cinsiyetin ikiden fazla olduğu seçenekler üzerinde durulmalı veya bu soru tamamen formdan kaldırılmalıdır. Ayrıca kendini herhangi bir cinsiyete ait hissetmeyenler veya günlük hayatında hali hazırda cinsiyetiyle ilgili ayrımcılık yaşayan kişilerin bu durumla tekrar yüzleşmesi genellikle can sıkıcı olmaktadır.
Neler Yapılabilir?
Resmi hizmetler için kimlik üzerinde yazan cinsiyet, sağlık hizmetleri için biyolojik cinsiyet veya sosyal platformlar ve kişiselleştirilmiş arayüzler kullanan sistemler için cinsiyet bilgisi sormak gerekebilir. Demografik bilginin çok önemli olduğu bazı özel durumlar için de daha doğru bir yaklaşımla cinsiyet sorgulaması yapılabilir. Neler yapılabileceğine bazı örnekler ışığında bakalım;
Neden Sorduğunuzu Belirtin:
*Info: Cinsiyet bilginizi, deneyiminizi kişiselleştirmek için kullanıyoruz. Alternatif olarak…
Pinterest’in cinsiyet sorusuyla ilgili gelişiminin hikayesine buradan ulaşabilirsiniz.
Kullanılabilirlik kriterlerine göre hata mesajı yayınlayan bir sistemin kullanıcısına bu hatanın nereden kaynaklandığını açıkça söylemesi önerilir. Bu gibi durumlarda sistemin olabildiğince şeffaf olması, kullanıcının doğru olmayan başka düşünceler üretmesini veya sistemi tamamen kapatmasını engellemektedir. Aynı şekilde cinsiyet sorgusu da; eğer gerçekten ihtiyaç duyuluyorsa hangi sebeplerle istenildiği kullanıcıyla açıkça paylaşılarak sorulabilir.
Cinsiyet Seçeneğini Arttırın:
Facebook, 2014 yılında 56 farklı cinsiyet tanımını kullanıcılarının erişimine açmıştı, yıllar içerisinde bu sayı 71’e kadar ulaştı. Sosyal platformlar için güzel bir öneri olarak ele alınabilir.
Seçim Yaptırmayın:
UX uzmanı Kylie Jack cinsiyet bilgisinin gerekli görüldüğü durumlar için kullanıcının kendi tanımıyla giriş yapabileceği, seçeneksiz metin girişli bir form alanı kurgusunu öneriyor. Kylie Jack’in formlardaki cinsiyet sorgusuyla ilgili diğer bazı durumlar için getirdiği çözümlere buradan ulaşabiliriz.
#genderUX
Ahmet Erşanlı
UXservices – Kullanıcı Deneyimi ve Kullanılabilirlik Uzmanı