“Kullanılabilirliği metrikler ile tanımlayabiliriz; öğrenme süresi, optimum kullanım süresi (efficiency), hatırlanabilirlik, kullanıcı hataları ve tatmin skorları. Ne yazık ki metrik toplamak çok az projede önemseniyor çünkü klasik kullanıcı testlerindeki kullanıcı sayısından 4 kat daha fazla kullanıcı gerektiriyor.” Nielsen 2006’da yazdığı “Quantitative Studies: How Many Users to Test?” başlıklı makalesine böyle giriş yapıyor. Ben de yazımda bu konuya değinmek isterim. Nitekim proje kick-off’larında müşteri tarafından gelen ilk sorulardan biridir: ‘Kaç kullanıcı ile test yapacağız?’, ‘5 kullanıcı az değil mi?’, ’15 kişinin dediğine göre mi tasarım değiştireceğiz?’… İşte bu anlarda ‘Keep calm and give some references” derim kendime.
Kalitatif vs. Kantitatif
Nielsen’ın analizine göre, Kantitatif (Quantitative) kullanıcı testi için önerisi 20 kişi. Evet bu pahalı bir yöntem, kişileri ve testi planlamak zor. Neyse ki kullanılabilirliği “geliştirmek” için her zaman ölçümlemek zorunda değiliz. Genellikle yeterli sayıda kullanıcıyla test edip davranışsal veriyle tasarım revizesi yapmayı tercih edebiliriz. Birkaç kullanıcının aynı tasarım elementi ile sorun yaşadığını görmeniz yeterli, onlarca kişinin bu hatayı yaşadığını ispatlamak zorunda değilsiniz. Sorunlu alan madem ki kullanıcıyı acıtıyor, değiştir gitsin o halde.
Neden 5 kişi yeterli? Nielsen Norman Group kurucularından Jakob Nielsen, bir kullanılabilirlik testinde ortalama bulgu sayısını şu formülle anlatıyor:
N (1-(1- L ) n )
N kullanıcı sayısı ve L bir kullanıcı ile tespit edilebilecek bulgu miktarı.
Kalitatif (Qualitative) bir çalışmayı 5 kullanıcıyla yapabilirsiniz ve kantitatif görüldüğü gibi 4 kat daha maliyetli üstelik kantitatif bir çalışmada datanın yanlış yere yönlendirmesi riski de vardır. İçgörüler yerine rakamlara odaklanıyorsanız, çalışma kusursuz olmalı, aksi halde yapılmamalı.
Kullanıcı Seçimi Çok Kritik: “O Sen Olsan Bari”
“A hallway usability test is where you grab the next person that passes by in the hallway and force them to try to use the code you just wrote. If you do this to five people, you will learn 95% of what there is to learn about usability problems in your code.”
-Joel Spolsky, CEO of Stack Exchange
Kullanıcı seçerken dikkat etmek gereken kriterler olduğunu göz ardı etmemek gerekir. IT/BT içinde yazılımcıların analistlerin Hallway Testler için 3-4 kişinin hızlıca geri bildirimini almaları günlük iş rutinlerindendir. Bir sohbet sırasında bir yazılımcı, teste önem verdiklerinden bahsederken, testleri kattaki çaycı ile yaptıklarını anlatmıştı (…ve elbette hedef kitlesi çaycılar olan bir yazılımdan bahsetmiyordu).
Kullanıcı testleri yapanlar yaşamışlardır, kimi zaman davet edilen kullanıcı profili beklediğiniz özelliklere sahip olmaz ve hedef kitleye uygun geri bildirimler vermediğinde boşa zaman geçirmiş olursunuz. Bir bankanın kullanıcı gözlemi testinde emekli online kanal kullanıcısı profilindeki katılımcımız teste başlarken, ‘ben hiç internet kullanmam, güvenmem zaten’ yorumunu yapmıştı. Kullanıcıların bulunması için bir üçüncü parti ile çalışıyorsanız, kullanıcı profillerinin doğruluğunu da test etmeniz gerekebiliyor.
Kullanıcı testi yapacaklara önerim, en doğru motto, erişebildiğiniz kullanıcılara ‘gel günahlarla korkularla gel’ kucaklayıcılığıyla erişmenizdir. ‘Bu profil zaten uygulamayı 15 yıldır biliyor aman yaklaşmayalım’, ‘Şu profil yeni kullanıcı aman yaklaşmayın çok ağlar’ gibi yaklaşımlardan uzak durunuz. Doğru kullanıcı, doğru içgörü elde ettirir; yazılımcı ya da iş birimi gözlüğünün dışında bir gözlük her zaman iyidir.
Kaynaklar:
https://www.nngroup.com/articles/quantitative-studies-how-many-users/
UXpin Book, Usability Testing:
https://www.uxpin.com/studio/ebooks/guide-to-usability-testing/
Özge Sevindir
UXservices – Senior UX Designer