“If I had asked people what they wanted, they would have said faster horses” Henry Ford
Henry Ford ve Fordizm
Henry Ford tarafından kullanıcı merkezli tasarım anlayışının bu şekilde yorumlanmasını doğal karşılayabilirsiniz, ancak Fordizm ve Taylorizm sonrası sanayi ve tasarım bu prensibe göre evrilmedi; “kullanıcı” yani “insan”, tasarımın merkezine yerleşen en önemli öğe oldu.
“Designing for People” by Henry Dreyfuss
Bir tasarımın kullanıcı merkezli (“user centric” ya da “human centric”) olması sanayinin gelişimiyle paralel olarak konuşulmaya başlanan bir konudur. Endüstriyel ürün tasarımcısı Henry Dreyfuss 1955’te Designing for People kitabı ile ilk kez bu konuya işaret eder:
“Ürünle insan arasındaki temas noktası bir memnuniyetsizlik kaynağı ise tasarımcı başarısızdır. Ne zaman ki ürünle ilişki kurduklarında insanlar daha güvenli, daha rahat, daha verimli ve daha mutlu oluyorlarsa işte o zaman tasarımcı başarılı olmuştur.”Henry Dreyfuss
1966’ya gelindiğinde Disney, mottosunu “always in the state of becoming, a place where the latest technology can be used to improve the lives of people” olarak tanımlar.
Terminolojik olarak ise insan merkezli tasarım kavramını ilk kullanan Donald Norman’dır. The Design of Everyday Things, 1995.
Bu tarihten sonra endüstriyel ve dijital tasarımın standartlarından biri olan kullanıcı merkezli tasarım kavramı kendinden sıklıkla söz ettirecektir: Şehirde bir vatandaş olarak şehirli-merkezli-tasarım deneyimleri (sözgelimi trafik ışıkları, kiosklar, tabelalar vs), bir banka müşterisi olarak müşteri-merkezli-tasarımlar (ATM’ler, online bankacılık vs)…
Gaudi’nin Organik Tasarımları
Kullanıcı merkezli tasarım anlayışı, sanayi ürünlerinin dışında birçok alanda karşımıza çıkmaktadır. Örneğin, Gaudi şanını Organik Tasarım olarak da bilinen ve doğanın kendisinden ilham alan stili ile mimari alanında önemli standartlar belirleyerek kazanmıştır. Gaudi doğayı her zaman ilham alınacak açık bir kitap gibi görür ve insanla organik bağ kuran eserler yaratır.
Gaudi’nin Sagrada Familia Çalışmalarından Bir Eskiz
Doğuştan Kullanıcılar
Kullanıcılarını analiz ve tasarım süreçlerinin tam merkezinde konumlayıp, kullanılabilirliği çok yüksek ürünlerinin oluşmasına öncülük eden Steve Jobs da benzer bir devrimi yüksek teknoloji ürünlerinde gerçekleştirdi. Ürünler o kadar insan odaklıydı ki, çocuklar dahi doğuştan gelen basit jestleri ile birçok işlemi öğretmeye gerek bırakmadan yapabiliyor ve belki benzersiz denebilecek bir kullanıcı deneyimi yaşıyorlardı.
Kazanan Kim?
Henry Ford’un bu sözünü sadece kullanıcı odaklılık ile bağdaştırmak elbette büyük haksızlık olurdu. Birçok inovasyonu gerçekleştirmek için bazı şeyleri “Farklı Düşünmek” gerekir (bkz. “Think Different”). Fakat görünen şudur ki inovasyon ne kadar kullanıcı odaklı olursa o kadar başarılı oluyor.
“Metrics can tell you what users like and dislike, but they can’t tell you what they dream about” Scott Gursk
Özge Sevindir
UXservices – Kullanıcı Deneyimi ve Kullanılabilirlik Uzmanı